مصاحبه اختصاصی نشریه اسکناس با دکتر علی ثقفی

دکتر علی ثقفی

دکتر علی ثقفی متولد سال 1323 در شهر قزوین و دارای مدرک دکترای حسابداری از میسوری کلمبیای آمریکا و دارای سابقه تدریس در دانشگاههای شهید بهشتی، تهران، علامه طباطبایی، صنعتی شریف، امام صادق(ع)، الزهرا(س) و دانشکده حسابداری شرکت نفت. 

گوشه ای از خدمات دکتر در دانشگاهها شامل این موارد است:

• تدریس تمام دروس تخصصی دوره لیسانس در دانشگاههای مختلف، 
• تقریباً تدریس تمامی دروس تخصصی دوره کارشناسی ارشد، 
• تدریس نیمی از دروس دوره دکترای حسابداری، 
• راهنمایی بیش از 100 پایان نامه کارشناسی ارشد و 15 پایان نامه دوره دکترا. 

در برهه ای که حرفه حسابداری نیاز مبرم به تفکر و اندیشه های نظری داشت، دکتر دوره کارشناسی ارشد را در دانشگاه تربیت مدرس راه اندازی کرد و مدت 10 سال تلاشهای ارزشمندی را با سرپرستی رشته حسابداری این دانشگاه به انجام رساند . دوره کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد نیز با همت ایشان آغاز شد که سه سال سرپرستی این دوره را خود به عهده گرفت. با توجه به مشکلات دانشگاهها و کمبود مدرس و به رغم محدودیتهای گوناگون، دکتر علی ثقفی راه اندازی دوره های دکترای تخصصی حسابداری را در داخل کشور ضروری تشخیص داد و این دوره را ابتدا در دانشگاه تهران و سپس در دانشگاه علامه طباطبایی ایجاد و با تمام وجود سعی کرد که از کیفیت لازم برخوردار باشد. از جمله تلاشهای ارزشمند دکتر ثقفی دعوت از استادان ایرانی خارج از کشور و تشویق آنها به تدریس در دوره های دکترا بود. 

ایشان علاوه بر تدریس در دوره های کارشناسی ارشد و دکترا در دانشگاه تهران، مجله بررسیهای حسابداری را برای آموزش قلم زدن به دانشجویان خود و گسترش دانش حسابداری منتشر کرد و به مدت 5 سال سردبیر آن بود. بسیاری از دانشجویان ایشان از این راه وارد حوزه نگارش مقالات علمی شدند و با تشویق ایشان این مسیر را ادامه دادند. از دکتر علی ثقفی بیش از20 مقاله در مجله های بررسیهای حسابداری، مطالعات مدیریت، اقتصاد مدیریت، حسابدار و حسابرس به چاپ رسیده است. دکتر ثقفی علاوه بر این، عضویت هیأت تحریریه مجله های مطالعات مدیریت و تحقیقات مالی نیز داراست. 

دکتر علی ثقفی با سازمان حسابرسی ، همکاری مستمر داشته و مدت 4 سال مدیر تدوین استانداردهای حسابداری بوده است. نشریه 113 سازمان حسابرسی با عنوان مبانی نظری و گزارشگری مالی در ایران، یکی از دستاوردهای ارزشمند مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی است که با مشارکت ایشان تهیه شده است. دکتر علی ثقفی در سال 1377 عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی شد و همزمان برای بار دیگر مأمور خدمت در سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان گردید. مأموریت ایشان تا سال 1380 ادامه داشت.
در زیر گوشه ای از مصاحبه اختصاصی نشریه اسکناس را با آقای دکتر سقفی می توانید مطالعه کنید :


سیستم حسابداری ایران را چه طور می بینید ؟

در شرکت های بزرگ و شرکت هایی که در بورس پذیرفته شده اند اگر کمی تلاش بیشتر کنند سیستم های حسابداری کـه در آنها مستقر شده اند وضعیت نسبتاً مناسبی خواهند داشت، اما این سیستم حسابداری باید به سایر سیستم ها متصل شود، یعنی به طور اتوماتیک و به صورت مجموعه ای با هم کار کنند که البته در ایران تعداد انگشت شماری مانند شرکت ایران خودرو و ذوب آهن اصفهان است که با همچین سیستمی فعالیت می کنند، اما سایر شرکت های خارج از بورس سیستم خوبی ندارند.

 سیستم هایی در جهان رایج شده به نام ERP این یک برنامه جامع است، که سیستم حسابداری هم یک بخشی از این ERP است . این ERP هنوز در ایران برای شرکتهای بزرگ رایج نشده است یکی دو شرکت وجود دارد که قدیمی و به روز نشده هستند. برای سایر شرکتهایی که در بورس پذیرفته شده نیستند سیستم حسابداری جا افتاده ی خوب نداریم یعنی هنوز حسابداری آن جایگاه خودش را پیدا نکرده است در نتیجه بر روی سیستم های اطلاعاتی حسابداری کار نشده است ضمن اینکه بخشی هم به خاطر اینکه استانداردهای حسابداری در ایران هنوز کامل نیست بر روی سیستم ها تاثیر می گذارد ، مثلاً فرض کنید که برای مالیات تشریحات لازم طراحی نشده است به نظر من سیستم های حسابداری این فرمی هستند اما شرکتهای بورسی باید کمی بیشتر حرفهای سازمان بورس یا وزارت امور اقتصاد و دارائی را مورد توجه قرار دهند و سیستمهای خود را که خوب هست بهتر نمایند .


دیدگاه شما در مورد آموزش حسابداری چگونه است؟

در خصوص آموزش حسابداری برنامه های درسی که تدوین شده حدوداً متعلق به حداقل 24 یا حتی 25 سال پیش می باشد و به صورت رسمی و از طریق وزارت علوم هیچ تجدید نظری و تغییری صورت نگرفته است فقط گاهی اساتید به دلیل دلسوزی ، کار هایی را در این زمینه انجام داده اند. در حالی که علاوه بر تحولات فراوان در وضعیت اقتصادی ایران ، در وضعیت اقتصادی و حسابداری جهان نیز تغییر زیادی ایجاد شده که این موارد لحاظ نشده است بنابراین وضعیت برنامه های درسی ما مناسب نیستند و باید حتماً تجدید نظر بشود . تا یک ماه پیش رشته حسابداری در وزارت علوم جایگاه مستقل نداشت و به عنوان یک زیر شاخه از کمیته شورای عالی برنامه ریزی مدیریت بود تقریباً از یک ماه و نیم پیش برای اولین بار با تلاش زیادی که از طریق انجمن حسابداری ایران و مساعدت اساتید محترم حسابداری صورت گرفت گروه حسابداری توانست کمیته مستقلی در وزارت علوم تشکیل بدهد که اعضای این کمیته حسابداری برای تجدید نظر برنامه ریزی آموزشی که زیر شاخه ای از شورای عالی برنامه ریزی است جدیداً انتخاب شده اند متشکل از دکتر علی ثقفی و دکتر جعفر بابا جانی از دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر سید حسین علوی طبری , دکتر ویدا مجتهدزاده از دانشگاه الزهرا، دکتر محمد عرب مازار یزدی از دانشگاه شهید بهشتی، دکتر ساسان مهرانی و دکتر طهمورث حسنقلی پور از دانشگاه تهران، دکتر محمد علی آقایی از دانشگاه تربیت مدرس، دکتر محمد نمازی از دانشگاه شیراز و آقای ناصر پرتوی از انجمن حسابداری ایران میباشند. امیدواریم که این کمیته بتواند تغییری در برنامه های درسی ایجاد نماید. سازمان حسابرسی به لحاظ کتاب در گذشته بسیار کمک کننده بوده است ، ولی تقریباً در این 5 سال گذشته اساتید حسابداری فعالیت زیادی داشته اند و کتابهای نسبتاً خوب و به روزی ترجمه نموده اند البته این کتب با برنامه قبلی هماهنگ نمی باشد درست است که هیچگونه کتاب نویسندگی نداریم به عبارت دیگر ما در ایران مولف کتاب حسابداری نداریم ولی ترجمه های خوبی انجام شده به خصوص در حاضر برای مقطع لیسانس کتاب های حسابداری پیشرفته و میانه ها را که ترجمه آقای همتی هستند را داریم و سازمان حسابرسی نیز کتاب های حسابداری صنعتی و میانه ها را به خوبی ترجمه نموده است بطور خلاصه درباره کتاب وضعمان کفایت نمی کند ولی نسبت به قبل خیلی بهتر شده است و متاسفانه هنوز برای دوره های کارشناسی ارشد و دکترا کتابی به زبان اصلی فارسی نداریم حال اگر به لحاظ آموزشی برنامه درسی عوض بشود و آن را با شرایط ایران وفق بدهیم اینجانب به این کمیته ای که تازه تشکیل شده و در حدود در یک و نیم ماه از فعالیت آن می گذرد خیلی امیدوارم به دلیل اینکه همه اعضای آن حسابدار هستیم و حرفهای همدیگر را متوجه می شویم و در گذشته در گـروه مدیریـت قرار داشتیم و اکثریـت اعضا، را رشته های مدیریتی همانند منابع انسانی، رفتار و رشته های مختلف تشکیل می دانند و تنها یک نفر حسابدار بود و به هر میزان که توضیح داده می شد خیلی سخت و طاقت فرسا بود تا یک موضوع را بفهمانیم در حالی که اکنون تمامی اساتیدی که در این کمیته حسابداری عضویت دارند به نحوی با یکسری تفاوتهایی باور دارند به عنوان مثال یکی از مشکلاتی که در اولین جلسه کاری کمیته مورد بررسی قرار گرفت تلاش کردیم که مشکل برنامه درسی بین کاردانی و کارشناسی ناپیوسته را تا حدودی بر طرف نمائیم، زیرا در این دو مقطع از نظر سرفصل دروس اختلاف وجود داشت برای نمونه دانشجویی که در مقطع کاردانی، درس حسابداری دولتی را طی 2 درس 2 واحدی گذرانده بود معلوم نبود که حسابداری دولتی یک را گذرانده اند یا دو را ، در حالی که در کاردانی 2 تا درس 2 واحدی گذرانده بوده است (در مقطع کاردانی حسابداری دولتی چهار واحدی می باشد)، مدیر گروه آموزشی این دانشجو پس از ورود به دوره کارشناسی ، معلوم نبود که چه کار باید بکند؟ در برنامه آموزشی به لحاظ ماهیتی تغییر اعمالی نشده است اما آن شکایات و گلایه هایی که دانشکده های حسابداری داشتند که برنامه های آموزشی را میزان نمائید سعی شد که برطرف بشود البته کلیه تصمیمات این کمیته میبایست قبل از اجرا به تصویب شورای عالی برنامه ریزی برسد .

در نقشه علمی جامع کشور و با تلاش عده ای سعی شد تا یک گروه 5 نفره تشکیل شود که نظرات اساتید حسابداری و مشکلاتی که در این رشته وجود دارد تا حدی که در نقشه جامع علمی کشور می گنجد در آن مطرح نمائیم و در آن اهمیت حسابداری و تغییرات در برنامه درسی مورد بررسی قرار گیرد (لازم به ذکر است که این گروه 5 نفره به سرپرستی دکتر ثقفی در حال فعالیت می باشد).


یک دانشجو و فارغ التحصیل حسابداری به چه نکاتی باید آگاهی داشته باشد؟

یک طرف این قضیه شخص دانشجویان و دانشگاه است که توصیه می کنم : 

1) آشنایی با کامپیوتر و کار با نرم افزار های حسابداری را فرا بگیرد، که البته دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی می بایست در سایت های کامپیوتری به ازای هر 5 دانشجو یک کامپیوتر موجود داشته باشند و با کمک شرکتهای سازنده این گونه نرم افزارها که حاضر هستند به صورت رایگان کلاسهای آموزشی و دوره های عملی را برای دانشجویان متقاضی برگزار نمایند که این دوره ها برای مقطع کارشناسی بسیار مورد نیاز و کارساز خواهد بود چرا که دانشجویان پس از فراغت از تحصیل و به دلیل سپری کردن این دوره در دانشگاه به راحتی جذب بازار کار می شوند.

2) قوانین مالیاتی از جمله مالیات حقوق و دستمزد ، طرز تهیه لیست حقوق و دستمزد، نحوه تهیه لیست بیمه و امثال این را فرا گرفته باشند .

3) توانایی ورود ثبت های حسابداری در دفاتر قانونی و رسمی، یعنی توانایی صدور سند حسابداری را داشته باشند .

4) حسابداران حداقل باید تا حدی زبان انگلیسی خود را تقویت کنند البته درست است که کلیه اسناد و دفاتر به زبان فارسی می باشد ولی در شرکتهایی که مبادرت به صادرات و وارد کالا می نمایند و نیاز به سفارش و خرید مواد اولیه از خارج دارند هنگامی که اسناد اینگونه فعالیت ها به واحد حسابداری میرسد حسابداران که زبان انگلیسی ضعیفی دارند بسیار دچار مشکل می شوند . فراگیری زبان بسیار ساده است ولی زمان بر است که با افزایش سن مشکل می شود و بهترین زمان برای آموختن زبان ، همین دوران شیرین دانشجویی می باشد.
طرف دیگر شرکتها قرار دارند ، در هیچ جای دنیا این طوری نیست که کسی که از دانشگاه فارغ التحصیل می شود و به سر کار می رود ، به او بگویند بفرمائید پشت میز امروز کارتان همین است و باید آن را به نحو احسنت انجام بدهید، به هیچ وجه اینگونه نیست بلکه می بایست برای آنها کلاس آموزشی و عملی بگذارند و دوره های کار آموزی ببینند ، یعنی خود شرکتها باید از همان ابتدا برنامه کاری داشته باشند . به عنوان مثال بهترین دانشجوی که در رشته مکانیک از دانشگاه صنعتی شریف فارغ التحصیل شده یعنی علاوه بر ورودی عالی دارای خروجی خوب نیز میباشد حاضر هستند او را به طور مستقیم استخدام نمایند، وقتی که این دانشجو در محیط یک کارخانه قرار می گیرد، مهندس مکانیک مات و مبهوت می ماند چون تا آن لحظه نه ماشین آلات را از نزدیک دیده و نه با آنها کار کرده است . در کشورهای خارجی کارخانجات این انتظار ندارند یعنی شخص فارغ التحصیل را می گذارند زیر دست یک مهندس کار کرده و دوره آموزشی برایش تعریف می کنند چون هر کارخانه با کارخانه دیگر متفاوت هست و شخصی که می خواهد در قسمتی مشغول به کار شود باید دوره آموزشی دو یا سه ماهه ببیند انتظار هم از کارخانجات و شرکتهایی داخلی هم همین است . شرکتها برای حسابدارها به خصوص شرکتهای بزرگ که بالای 100 نفر پرسنل هستند وقتی استخدام جدید می کنند دوره آموزشی بگذارند و انتظار نداشته باشند که شخص تازه فارغ التحصیل شده به همه چیز آشنا باشد و میگویند که اشخاص را فارغ التحصیل کرده اید ولی حتی سند زدن هم نمی داند چون در دانشگاهها دوره های آموزشی عملی نمی گذارند در حالی که از مهندس الکترونیک دانشگاه شریف هم همچنین انتظاری در دنیا نیست اما از حسابدارها این انتظار هست پس ما باید خودمان را دانشگاهها آماده کنیم و کارهای عملی و نمونه ای را به بچه ها یاد بدهیم و شرکتها نیز برای فارغ التحصیلان دوره های کار آموزی برگزار نمایند و در دوره هایی که بیش از 2 ماه طول نکشد این موارد را به متقاضیان کار آموزش بدهند بنابراین انتظار شرکتها مبنی بر این که شخص آماده شروع به کار در اختیار آنها قرار گیرد تا سریعاً مشغول به کار شود بیهوده است و واقعاً بی انصافی هست چرا که در هیچ کجای دنیا اینگونه نیست . همچنین موسسات حسابرسی می بایست محبت بیشتری به دانشجویان فارغ التحصیل و متقاضی کار بکنند اول اینکه خیلی بیکاری به آنها ندهند در ثانی به آنها مقداری کار یاد بدهند و دوره های آموزشی عملی برای آنها بگذارند و درونشان تمایل برای کار ایجاد نمایند.

بازار کار رشته حسابداری را در ایران چطور می بینید؟

به دلیل این که هر شرکت، موسسه و هر واحد تجاری و خدماتی برای انجام فعالیت های مالی خود نیاز به یک بخش حسابداری دارد،رشته حسابداری نسبت به سایر رشته ها از بازار کار بهتری برخوردار است، اما به لحاظ پرداخت در سطح پایینی قرار دارد. هنگامی که شخص کار خود را شروع می کند، اگر خوب کار کند و همواره برای انجام کاری تازه آماده باشد و از خود اشتیاق نشان دهد در مدت 2 تا 3 سال پیشرفت قابل توجهی خواهد کرد ولی اگر در جای خود در جا بزند حقوق ناچیزی می گیرد و در کار خود پیشرفت نمی کند و در کل تا فرد حسابدار رسمی نشود حقوقش نسبتاً پایین است. البته لازم به ذکر است که تعداد ورودی های رشته حسابداری بسیار بالا است و در حال حاضر بالغ بر 250 هزار دانشجو حسابداری در کشور در حال یادگیری هستند.


شرکت ها مرتب حسابداران خود را تعویض می کنند به نظر شما دلیلش چیست؟

در صورتی که این عمل برای انجام راحت تر فعالیتهای غیر قانونی نباشد مشکلی ندارد چرا که بعضی از شرکتهای برای اینکه اعمالی غیر قانونی و غیر اخلاقی که انجام می دهند به طور پیوسته حسابدار را تغییر می دهند تا مبادا حسابدار متوجه عمل آنها بشود، البته بعضی از حسابداران بدلیل فراهم شدن شرایط مساعدتر در شرکتهای دیگر اقدام به تغییر محل کار خود می نمایند. لازم به ذکر است که داشتن بازار رقابتی منعی برای شرکت ها و جامعه ایجاد نمی کند.


آخرین مبحث علمی بین المللی که در مورد حسابداری مطالعه کرده اید ؟

بحران اقتصادی که در جهان رخ داده است بخشی از نظرات این است که قاعدتاً حسابرس ها باید در بررسی هایی که انجام می داده است اعتبارات بیش از حدی که شرکتهای مسکنی و بانکهای مسکن داده بودند قبلاً کشف و گزارش می کردند و در بندهای گزارشگری می آوردند یعنی اگر یک بانک سرمایه اش 10 تومان هست مثلاً تا 50 تومان می تواند اعتبار بدهد نه تا 500 و حتی 5000 تومان، وقتی که این اتفاق افتاده است حسابرس آن بانک باید به حدی تیز هوش باشد که بگوید شما پایت را از گلیمت بیشتر دراز کردی یا حداقل یک هشداری بدهد که سهامداران بدانید که چنین اتفاقی خواهد افتد حال که حساب و کتابها درست است اما به لحاظ پیش بینی آینده ، همچین اتفاقی خواهد افتاد که البته این کار توسط آن حسابرسان نشد، وقتی یک بحران اقتصادی رخ می دهد همه به دنبال مقصر می گردند که در رابطه با این موضوع بخشی از تقصیر به حسابرسان بر می گردد که زودتر از موعد انگشت روی آن نگذاشتند ، انتظار بر این بوده است که حسابرس و حسابدار یک تحلیلگر مالی است و اخلاق حرفه ای را باید رعایت کند و چگونه است که یک حسابرس ماهها قبل متوجه همچین واقعه ی بزرگی را که همه کشورها را تحت تاثیر قرار می دهد نشده است؟ و یا حداقل علائم آن را ندیده است. نتیجه اینکه ممکن نظریات رژیم سرمایه گذاری زیر سئوال برود و در حقیقت ماجرای دخالت دولت کم ولی نظارت بیشتر بشود . ارزانترین راه نظارت، حسابرسی بر طریق سیستم های حسابداری میسر است . که مبحث روز اتهام به حسابرسها است و نتیجه آن است که بودجه هایی که شرکتها میدهند حسابرسان مبالغش را نگاه می کنند بعدها ممکن است که قانونی وضع شود که حسابرسان باید بودجه را نیز حسابرسی نمایند تا موارد مشکوک مشخص شود . پس سیستم های حسابرسی خوب بر رفاه اقتصادی و رفاه اجتماعی جامعه اثر دارد.


کلام آخر

ما باید نگرش مدیران مان را در شرکتهای دولتی و بخش خصوصی، از نگرش مدیریت سنتی به نگرش مدیریت مدرن تغییر دهیم یعنی دید و نگاهش را عوض کنیم آن وقت است که اهمیت حسابداری مشخص می شود در حال حاضر مشکل اساسی حسابداران این است که به آنها به چشم میرزا بنویس و کارهای منشی گری نگاه میکنند .


مصاحبه از : وحید حسین پور و زهرا مستجاب الدعوه 

منبع : نشریه اسکناس ( نشریه اختصاصی انجمن علمی حسابداری دانشگاه ارشاد )